Czy jestem rasistą?
Pojęcie rasy w hodowli koni
Ras koni na całym świecie jest całe mnóstwo, bo dobrze ponad sto. Wykształciły się i zostały wyhodowane na przestrzeni wieków, przystosowując się do warunków naturalnych i zadanej im pracy. Każda rasa jest ciekawa właśnie ze względu na dziedzictwo kulturowe ludzi i regionu, z którego pochodzi. Czy mam swoją ulubioną? Mam.
Przez lata mój gust w tej mierze swobodnie hasał po stepie i wybierał niekiedy zgodnie z panującą wówczas modą. To może zaskakiwać, ale często są lansowane konkretne linie rodowodowe i rasy koni. Hodowla i sport to przede wszystkim interesy.
Dzisiaj jestem wysublimowanym tetrykiem i sięgam do klasyki. Zgadzając się z Jamesem Fillisem, kocham się w koniach pełnej krwi angielskiej. Szlachetny, prosty profil, suchość tkanki, smukła szyja, inteligencja, delikatność umysłu, charakterystyczna charcia sylwetka, szybkość i naturalne predyspozycje do długiego galopu. Czego chcieć więcej?
I o to właśnie chodzi. Każdy znajdzie coś dla siebie. Zaczynajmy.
Ze względu na eksterier i jego wpływ na rodzaj wykonywanej pracy konie możemy podzielić na grupy: gorącokrwiste, zimnokrwiste i prymitywne. Jeśli chodzi o kryterium samej użytkowości, wyróżniamy konie w typie: wierzchowym, wszechstronnym, pociągowym i jucznym. W ramach przytoczonych wyżej grup i typów konie różnią się od siebie pod względem hodowanych przez człowieka ras.
Bardzo ogólnie pojęcie rasy oznacza odpowiednio liczną, przez co zdolną do przetrwania grupę zwierząt w obrębie tego samego gatunku. Grupa ta musi odznaczać się odrębnymi cechami, które wiernie przekazuje swojemu potomstwu. Cechy, o których mowa (na przykład masywna budowa czy dzielność), mogły wykształcić się naturalnie lub przez działania hodowlane prowadzone w celu ich utrwalenia u następujących po sobie pokoleń zwierząt hodowlanych. Nierzadko występowanie odrębności pozostaje również w bezpośrednim związku z konkretnym obszarem występowania zwierząt oraz czynnikami ekonomicznymi i społecznymi panującymi na obszarze ich występowania.
Nowelizacja do ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich wprowadza pojęcie zwierzęcia hodowlanego czystorasowego. Koń może być zwierzęciem hodowlanym czystorasowym, jeśli pochodzi od co najmniej dwóch pokoleń przodków wpisanych do księgi danej rasy (z wyjątkiem koni niektórych ras, na przykład pełnej krwi angielskiej i czystej krwi arabskiej, gdzie wymagania są bardziej rygorystyczne) lub ras biorących udział w doskonaleniu tej rasy i jednocześnie spełnia wymagania wpisu do księgi. Chociaż na świecie istnieje grubo ponad sto ras, tylko niewielka ich część jest hodowana w Polsce. Przyjrzyjmy się dwóm historycznie najbardziej zasłużonym – „anglikom” i „arabom”.
Rasa koni pełnej krwi angielskiej kształtowała się na terenie Wielkiej Brytanii od połowy XVII do końca XVIII wieku. Na jej powstanie decydujący wpływ miały doskonałe warunki przyrodnicze, konsekwentne krycie wypierające miejscowych klaczy wschodnimi ogierami oraz – paradoksalnie – zamiłowanie Brytyjczyków do hazardu w postaci wyścigów konnych.
Jednym z najbardziej zasłużonych reproduktorów w historii hodowli koni pełnej krwi angielskiej był zdobyty przez wojska króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683 roku i potem przewieziony do Anglii turecki ogier Byerley Turk. Po dziś dzień konie pełnej krwi angielskiej odznaczają się temperamentem, szlachetną budową i ponadprzeciętną zdolnością do galopowania. Konie tej rasy oznaczane są symbolem xx. Dla koni pełnej krwi angielskiej prowadzona jest jedynie księga główna – Księga Stadna Koni Pełnej Krwi Angielskiej. Do Polskiej Księgi Stadnej Koni Pełnej Krwi Angielskiej wpisuje się ogiery, klacze i źrebięta pochodzące od rodziców wpisanych do tej księgi lub odpowiedniej księgi zagranicznej, uznanej przez Międzynarodową Komisję Ksiąg Stadnych (International Stud Book Committee; ISBC).
Źrebię urodzone na terenie Państwa Polskiego będzie wpisane do Polskiej Księgi Stadnej Koni Pełnej Krwi Angielskiej, jeśli zostaną spełnione określone warunki. Po pierwsze, źrebię musi zostać zgłoszone do Redakcji Polskiej Księgi Stadnej Koni Pełnej Krwi Angielskiej. Zgłoszenia dokonuje właściciel klaczy-matki, który był jej właścicielem w chwili urodzenia źrebięcia, w terminie do 31 grudnia roku, w którym urodziło się źrebię. Do zgłoszenia musi być załączony opis graficzny źrebaka sporządzony przez upoważnionego lekarza weterynarii.
Po drugie, w roku poprzedzającym urodzenie źrebięcia właściciel klaczy-matki ma obowiązek zgłosić pokrycie swojej klaczy ogierem, który uzyskał zezwolenie na użycie w hodowli wydane przez Polską Księgę Stadną Koni Pełnej Krwi Angielskiej.
Po trzecie, źrebię musi zostać poddane badaniu grupy krwi lub testowi DNA, wykonanemu przez autoryzowane laboratorium. Nadto imiona (nazwy) źrebiąt muszą się zaczynać na tę samą literę co nazwa matki i muszą zostać zatwierdzone przez Polską Księgę Stadną Koni Pełnej Krwi Angielskiej jeszcze przed pobraniem materiału biologicznego do badań grupy krwi lub testu DNA. Na wniosek właściciela Redakcja Polskiej Księgi Stadnej Koni Pełnej Krwi Angielskiej wystawia zaświadczenie o wpisie konia do księgi, paszport konia i eksportowe świadectwo wpisu do księgi.
Koń pełnej krwi angielskiej, który został sprowadzony z zagranicy, może być wpisany do Polskiej Księgi Stadnej Koni Pełnej Krwi Angielskiej pod warunkiem dostarczenia wielu stosownych dokumentów potwierdzających jego pochodzenie. Do Polskiej Księgi Stadnej Koni Pełnej Krwi Angielskiej nie wpisuje się koni pochodzących z inseminacji ani urodzonych po zabiegu transplantacji zarodków.
Legenda związana z rodowodem koni czystej krwi arabskiej sięga czasów Mahometa, to jest VII wieku po Chrystusie. Od pięciu wyjątkowo wytrzymałych klaczy Proroka religia islamu wywodzi początek słynnych po dziś dzień linii rodowodowych koni z obszaru Arabii, takich jak Koheilan, Munghi czy Saklavi. Konie czystej krwi arabskiej odznaczają się odpornością, wytrzymałością i wyjątkową urodą. W dokumentach są oznaczane symbolem oo.
Dla koni czystej krwi arabskiej prowadzi się księgę główną. Wpisuje się do niej ogiery, klacze i źrebięta pochodzące od rodziców wpisanych do Polskiej Księgi Stadnej Koni Arabskich Czystej Krwi lub odpowiedniej księgi zagranicznej, uznanej przez Światową Organizację Konia Arabskiego (World Arabian Horse Organization; WAHO). Do Polskiej Księgi Stadnej Koni Arabskich Czystej Krwi wpisuje się źrebięta na takich samych zasadach, jak w przypadku koni pełnej krwi angielskiej, z tym że mogą być do niej wpisane konie pochodzące ze sztucznego unasienniania, o ile spełnią określone regulaminem warunki. Regulamin jest opracowany przez podmiot prowadzący księgę.
Koń sprowadzony z zagranicy może być wpisany do Polskiej Księgi Stadnej Koni Arabskich Czystej Krwi, o ile jest wpisany do księgi kraju, w którym się urodził, a księga ta jest uznana i zatwierdzona przez WAHO. Z wnioskiem o wpisanie takiego konia do księgi należy zgłosić się nie później niż w ciągu trzech miesięcy od daty sprowadzenia zwierzęcia na terytorium Polski. Koński kandydat wraz z odpowiednimi dokumentami musi być przedstawiony do identyfikacji – ogier przed użyciem w hodowli, klacz przed pokryciem lub wyźrebieniem. Nie może to jednak nastąpić później niż przed upływem trzech miesięcy od daty zgłoszenia do Polskiej Księgi Stadnej Koni Arabskich Czystej Krwi. Obowiązek identyfikacji nie dotyczy jedynie koni spoza Polski. Wszystkie konie w Polsce i zgłoszone do księgi głównej muszą być zidentyfikowane przez przedstawiciela Księgi Stadnej Koni Arabskich Czystej Krwi. Identyfikacja musi nastąpić przed pierwszym wyścigiem takiego konia, przed ewentualnym wcieleniem go do hodowli, przed wystawieniem dokumentu identyfikacyjnego i, co zrozumiałe, przed wystawieniem dokumentu wpisu konia do księgi.
Właściciele koni czystej krwi arabskiej mają także obowiązek informować Redakcję Księgi Stadnej o padnięciach koni i przeprowadzanych trzebieniach ogierów w danym roku.
Marek Hurda
